Sen to nie tylko odpoczynek
Sen jest zjawiskiem powszechnym w świecie zwierząt i zarazem bardzo tajemniczym. Część naukowców sądzi, że służy on po prostu odpoczynkowi organizmu. Jednak autorzy artykułu na łamach najnowszego numeru tygodnika “Public Library of Science” uważają, że mózg potrzebuje snu do takich ważnych funkcji, jak zapamiętywanie czy zapominanie. Chiara Cirelli i Guido Tononi z University of Wisconsin w Stanach Zjednoczonych analizują najnowszy stan badań na temat snu. Badacze podkreślają, że odnalezienie jednej, podstawowej funkcji snu jest niezwykle trudne. “Jest to trochę takie poszukiwanie mitologicznego feniksa” – piszą. Część naukowców uważa, że sen, jako brak ruchu, służy wyłącznie odpoczynkowi organizmu, a poza tym nie spełnia żadnych funkcji. Autorzy nazywają to stanowisko “hipotezą zerową”. Ich zdaniem, należy je odrzucić. Przypominają, że delfiny rozwinęły umiejętność zasypiania i jednoczesnego pływania. Półkule mózgowe zasypiają u nich naprzemiennie – raz jedna, raz druga. W tym czasie jedno oko jest zamknięte, a jedno otwarte. Gdyby sen miał służyć wyłącznie odpoczynkowi ciała, delfiny nie rozwijałyby takiej specjalizacji. “Wszystkie zwierzęta śpią. Nie ma jednoznacznego dowodu na istnienie gatunku, u którego nie występowałoby zjawisko snu” – podkreślają naukowcy. Sen jest ściśle związany z pracą mózgu. Pozbawienie snu prowadzi do zaburzeń funkcji poznawczych – myślenia czy pamięci, a w skrajnych przypadkach – do śmierci, co zaobserwowano u wielu gatunków zwierząt. “Ludzie przez długi czas pozbawieni snu potrafią zasnąć nawet w skrajnie niebezpiecznych okolicznościach” – piszą naukowcy. Jak wyjaśnia Cirelli, sen jest ceną, jaką się płaci za to, że następnego dnia mózg jest plastyczny. Po dniu intensywnej nauki synapsy są “przeładowane”. Sen pozwala sprowadzić ich aktywność do poziomu podstawowego. Synapsy są połączeniami tworzącymi się pomiędzy komórkami. Ich powstawanie i aktywność związane są z procesem uczenia się. Jak podkreślają autorzy, mózg zużywa 80 proc. energii na podtrzymanie aktywności synaps.
Sen może być również ważny dla utrwalenia świeżych wspomnień i zapominania przypadkowych, nieistotnych wrażeń z poprzedniego dnia. Dzięki temu tworzy się miejsce na nowe wrażenia. To dlatego fale mózgowe podczas niektórych faz snu są tak intensywne – podkreślają badacze.
