Ponad 200 lat temu załoga statku HMS Warren Hastings poinformowała, że została zaatakowana przez olbrzymie kule ognia, które spadły z nieba. Tajemnicze kule ognia podobno podpaliły statek i zabiły kilka osób. Sto lat później „olśniewająca kula elektrycznego ognia” pojawiła się w domku, w którym przebywał brytyjski okultysta Aleister Crowley , co szczegółowo opisał w swojej autobiografii. Twierdził, że unosząca się kula natychmiast eksplodowała, lekko wstrząsając jego ręką. Przerażające, tajemnicze i potencjalnie niebezpieczne zjawisko to jest dziś znane jako piorun kulisty.
Obserwacje tajemniczych, unoszących się w powietrzu kul światła urzekły ludzkość w wielu różnych kulturach, inspirując mnóstwo fantastycznych wyjaśnień i mitycznych historii. W folklorze australijskiego Outback nazywane są światłami Min Min – dziwne, rozmyte kule światła, które podążają za ludźmi w nocy. Japońska hitodama to upiorne kule ognia, uważane za zjawy dusz oddzielonych od ich fizycznych ciał po śmierci. W angielskim folklorze nazywani są will-o-the-wisps , interpretowanymi jako psotne wróżki, które próbują sprowadzić podróżników na manowce. Naukowcy znaleźli możliwe wytłumaczenie wielu z nich: niektórzy uważają, że światła Min Min to tylko miraż sztucznych świateł rzucanych na duże odległości, podczas gdy ogniki zostały przypisane głównie reakcji chemicznej spowodowanej rozpadem organicznym na bagnach. Tajemnicza błyskawica w kształcie kuli to kolejne takie zjawisko, które zwróciło uwagę naukowców, ale w przeciwieństwie do ognika, w większości wymykało się oczywistemu wyjaśnieniu swojego istnienia. Chociaż istnieje wiele teorii, które próbują wyjaśnić jego powstanie, niektórzy twierdzą, że zjawisko to jest jedynie halucynacją, a zatem produktem nadmiernie aktywnej wyobraźni obserwatorów.
Według obserwatorów piorun kulisty objawia się jako sycząca kula błyskawicy o średnicy od 1 do 100 centymetrów, która pojawia się podczas burzy, często lewitując nad ziemią i poruszając się niezależnie od intensywności i kierunku wiatru. Często kolorowe, czerwone, pomarańczowe, żółte lub niebieskie pioruny opisywane są jako czasami wchodzące do budynków i wybuchające, podpalając obszar lub nawet raniąc ludzi w jego pobliżu. Wielu obserwatorów zauważa również wyraźny siarkowy zapach po jego zniknięciu. Zjawisko zostało opisane na całym świecie. Grawerowanie na drzwiach Złotej Świątyni w Amritsar, Indie, opisuje, jak kula pioruna weszła do świątyni i eksplodowała, czego świadkami były setki wiernych. Rosyjski car Mikołaj II opisał spotkanie, w którym do jego pokoju wleciała ognista kula błyskawicy. Piorun kulisty ponownie pojawił się i został udokumentowany przez zespół obserwujący burzę w Qinghai w Chinach w 2012 roku. Pomimo wielu takich przypadków, zdjęcia i filmy wideo potwierdzające błyskawice są niezwykle rzadkie. Laboratorium prób odtworzenia i wyjaśnienia błyskawicy kulowej nie zakończyło się pełnym sukcesem, chociaż niektóre są obiecujące.
Brak konkretnych dowodów na istnienie błyskawicy w postaci kuli skłonił niektórych badaczy do kwestionowania jej istnienia poza anegdotami. Badanie przeprowadzone w 2010 roku sugerowało, że prądy elektryczne wywołane przez wyładowania atmosferyczne mogą wpływać na percepcję wzrokową, a obserwatorzy często zgłaszają, że widzą poruszające się dyski świetlne po wystawieniu na wstrząs. Chociaż mogłoby to z pewnością wyjaśnić, dlaczego piorun kulowy jest najczęściej widziany podczas burz lub po uderzeniu pioruna, nie wyjaśnia raportów, w których wielu naocznych świadków opisuje te same szczegóły lub kiedy piorun kulisty spowodował fizyczne uszkodzenie otoczenia po wybuchu. Percepcja wzrokowa nie uwzględnia również innych wrażeń, takich jak powszechny opis siarkowego zapachu błyskawicy po jej zniknięciu.
Jeśli istnieje piorun kulowy, naukowcy nie są zgodni co do tego, jak i dlaczego tak się dzieje. Istnieje wiele konkurencyjnych teorii, które próbują rozszyfrować naturę pioruna kulowego. Jedno z bardziej znaczących badań przeprowadził rosyjski badacz Piotr Kapitsa, który zaproponował, że wyładowania kulowe spowodowane były stojącymi falami promieniowania elektromagnetycznego, choć teoria ta była krytykowana i kwestionowana przez innych naukowców. Inne propozycje fundamentalnej definicji błyskawicy kulowej obejmują zakres od promieniowania mikrofalowego uwięzionego w plazmie do nanobaterii utworzonych z aerozolu cząstki. Jeden z najbardziej fascynujących przypadków badań nad piorunami kulistymi miał miejsce, gdy uznano go za rodzaj broni. W latach sześćdziesiątych rząd USA zbadał możliwość wykorzystania energii pioruna kulistego do opracowania broni plazmowej. Na początku XXI wieku Agencja Obrony Przeciwrakietowej sfinansowała opracowanie kulowej broni piorunowej, która miałaby zdolność wyłączania urządzeń elektronicznych i pocisków rakietowych. Jednak do 2020 roku taka broń nie istnieje.
Błyskawica kulowa jednocześnie poruszyła ludzką wyobraźnię i przez wieki omijała jasne naukowe wyjaśnienie. Chociaż tego nie rozumiemy, nierzadko zdarza się widzieć błyskawicę kulową – niektóre statystyki podają, że częstość jej występowania jest taka sama, jak zwykłych uderzeń pioruna. Miejmy nadzieję, że w erze niemal wszechobecnych kamer będzie więcej dowodów do analizy i debaty.
