Pieśni (Carmina) pochodzą z drugiego okresu twórczości Horacego (poeta żył w latach 65 – 8 p. n. e.). Powstawały powoli, autor redagował je z ogromną starannością. W okresie renesansu pieśni Horacego odkrył Petrarka (wielki włoski poeta czternastowieczny) i stały się one symbolem całej starożytnej liryki, a traktat Horacego Ars poetica przez wieki pozostawał wyrocznią w sprawach poezji. Rzymski pisarz miał niezliczoną ilość naśladowców, był wśród nich i Jan Kochanowski. Horacy tworząc pieśni odwoływał się do wzorów greckich, głównie do pieśni solowej Safony, Anakreonta, ale nie jest jasne, czy jego pieśni były układane z myślą o śpiewie. Za najważniejsze cechy pieśni Horacjańskiej należy uznać ich krótkość (utwory miały zazwyczaj 6-10 strof) oraz różnorodność polegającą na bogactwie treści, tematów, urozmaiconej metryce, strofice itd. W połowie XVI wieku pieśni Horacego zaczęły coraz wyraźniej inspirować lirykę w językach narodowych.
Pieśń to najstarszy gatunek poezji lirycznej. Niegdyś pieśni były trwale związane z muzyką, śpiewano je podczas obrzędów, świąt. Horacy uczynił z nich samodzielną formę literacką, właśnie do jego dokonań odwoływał się Jan Kochanowski. Wyróżnia się różne typy pieśni, np. miłosne, biesiadne, pochwalne, taneczne, religijne, żołnierskie, żałobne, weselne. Mają one stałe zasady budowy: jednakową liczbę sylab w wersach, podział na strofy. Są utworami regularnymi, rytmicznymi.
Pieśni wyróżniają się znacznym zróżnicowaniem tematycznym. Znajdziemy wśród nich utwory religijne, patriotyczne, filozoficzne, biesiadne, erotyczne, przedstawiające program literacki poety, jego poglądy na śmierć, wyrażające radość życia. Sporo z tych utworów zostało poświęconych przyjaciołom, szczególnie Mecenasowi, Augustowi (jako odnowicielowi starych cnót rzymskich, zwycięzcy). Istnieją też pieśni okolicznościowe, przynoszące życzenia, gratulacje, kondolencje, zaproszenia itd. W tzw. odach rzymskich Horacy stał się natchnionym nauczycielem Rzymian, wieszczem, poetą pouczającym społeczeństwo i zatroskanym jego stanem. Nawoływał do pielęgnowania odwiecznych cnót rzymskich, dzielności, odwagi w boju, pogardy śmierci, godności, wierności i posłuszeństwa, fizycznej tężyzny. Twierdził również, że bogactwo nie gwarantuje szczęścia, nie przynosi równowagi wewnętrznej, nie uwalnia od strachu przed śmiercią.
Horacy napisał także sporo pieśni przeznaczonych na uroczystości państwowe, poniekąd pełnił rolę „urzędowego” poety ówczesnego Rzymu. Był przecież mocno związany z dworem cesarskim, z Augustem, zawsze zatroskanym o losy swego kraju obywatelem.
Pieśń III
Podmiotem lirycznym, wskazanym wprost, jest w analizowanym wierszu sam poeta, a temat utworu stanowi twórczość, powołanie pisarza. Wiersz to wyraz dumy z dokonanego dzieła, które z pewnością okaże się trwalsze od wszystkich innych pomników sławy (wizje przyszłej sławy poetyckiej pojawiają się i w innych tekstach Horacego). O wielkości poezji, jej znaczeniu i misji, jaką mają spełnić poeci, Horacy niejednokrotnie wspominał w wielu pieśniach. Muzy obdarzają poetów talentem, podobnie jak zsyłają dar władzy tym, którzy rządzą narodami. Do tej pieśni bezpośrednio odwołuje się Jan Kochanowski, twórca świetnych przekładów i swobodnych przeróbek utworów Horacego, w wierszu Exegi monumentum.
Horacy w ocenie swego dorobku (poeta porównywał się do budowniczego, który właśnie ukończył wielkie dzieło) nie pozostawia miejsca na niedomówienia: wystawiłem sobie pomnik trwalszy niż ze spiżu, bez wątpienia stworzyłem dzieło doskonałe. Ten pomnik to twórczość poety, nieśmiertelny dorobek literacki, który nie może ulec zniszczeniu (jak pomniki materialne), zapomnieniu. Non omnis moriar – nie wszystek umrę. Tę ostatnią sentencję Horacy powtarzał z wyraźnym upodobaniem, napawając się nieprzemijającą sławą, która zawsze jest dla każdego artysty najwspanialszą nagrodą. Poecie pozostaje tylko jedno: oczekiwanie na dokonanie przez Muzę symbolicznego gestu, włożenie na skronie laurowego wieńca, czym sam Apollo potwierdzi wielkość pisarza.
Ten wiersz, zbudowany z czterech czterowersowych strof, jest wyrazem dumy ze swej twórczości, przekonania o jej nieśmiertelności, świadomości, iż napisane dzieła niewiele mają sobie równych. Utwór stanowi rodzaj liryki auto tematycznej, czyli poezji o poezji, a liryczne „ja” jest tożsame z osobą poety. Poeta przemawia we własnym imieniu bezpośrednio do adresata, który jednak nie jest precyzyjnie określony.
Interesujące nas wiersze sam Horacy nazywał pieśniami, natomiast późniejsi gramatycy uznawali je za ody. Pieśni Horacego odznaczają się kunsztowną formą, mają budowę stroficzną i bardzo zróżnicowane (niektóre właśnie ten poeta wprowadził do poezji rzymskiej) miary wierszowe. Pisarz chętnie korzystał ze wzorów dawnych liryków greckich, np. Safony, Pindara (często opatrywał wiersze mottami pochodzącymi z ich twórczości), jednak przejętym od nich obrazom, motywom nadawał rzymski koloryt, charakter. Horacy zawsze przestrzegał harmonii między treścią, a formą rytmiczną pieśni. Często stosował poetycką technikę polegającą na wychodzeniu od szczegółów sytuacyjnych i dochodzeniu w ramach utworu do ogólnej refleksji filozoficznej o wyraźnych akcentach praktycznych, refleksji mającej jednoznaczne odniesienia do rzeczywistości.
Horacy był nie tylko poetą wybitnie uzdolnionym, ale również pisarzem stale zajmującym się teorią literatury, studiującym dawne wzory. Przez całe twórcze życie dążył do osiągnięcia perfekcji formalnej, doskonalił swój bogaty, różnorodny język poetycki, obejmujący różne rodzaje mowy: od języka potocznego do podniosłego, modlitewnego stylu niektórych dzieł. To właśnie Horacy wielu gatunkom poetyckim nadał pełny kształt artystyczny.
