MUZYKA I HISTORIA

Czy muzyka może mieć związek z historią? Aby docenić jej znaczenie w historii, wystarczy przytoczyć piękną legendę o krakowskim trębaczu, który zginął od tatarskiej strzały, kiedy hejnałem alarmował miasto o napadzie wroga; wystarczy wspomnieć bojowe pieśni, w których takt szli żołnierze walczyć za wolność i za lepsze jutro, czy piosenki partyzanckie, czasem smętne, czasem zawadiackie, podtrzymujące ducha w czasie okupacji. Że hetmani bywali muzykami, że muzycy bywali mężami stanu, że wypadki polityczne znajdowały oddźwięk w twórczości wielkich mistrzów tonu, przekonacie się odpowiadając na poniższe pytania.

1. Kto napisał słowa hymnu narodowego „Jeszcze Polska nie zginęła”?

2. Pod wpływem jakich wypadków napisał Chopin „Etiudę rewolucyjną”?

3. Komu była pierwotnie dedykowana „Eroica”?

4. Jakie instrumenty muzyczne były znane u nas od najdawniejszych czasów?

5. Który sławny pianista był premierem?

6. Dlaczego francuski hymn narodowy nazywa się „Marsylianka“?

7. Co robił Neron, kiedy płonął Rzym?

8. Dla którego kompozytora źródłem natchnienia były starogermańskie legendy?

9. Kiedy „Międzynarodówka” została uznana za hymn robotniczy?

10. Jaki hetman był miłośnikiem muzyki?

Odpowiedzi:

1. Pieśń „Jeszcze Polska nie zginęła”, tzw. „Mazurek Dąbrowskiego”, powstała we Włoszech, w Regio, w lipcu 1797 r. Muzykę wzięto z pieśni ludowej, słowa napisał poeta Józef Wybicki. Jest sprawą sporną, czy naprzód powstała melodia, której autor jest właściwie nieznany, czy też słowa. Być może, że słowa zostały napisane dopiero w dwa lata później.

2. Chopin wyjechał z kraju w listopadzie 1830 r., jeszcze przed wybuchem powstania. Koncertował w Wiedniu i Monachium, potem udał się do Paryża. We wrześniu 1831 r. zatrzymał się w Stuttgarcie, gdzie doszła go wiadomość o upadku powstania i o wzięciu Warszawy. Dał wyraz swojej rozpaczy, komponując Etiudę c-moll, zwaną „Rewolucyjną”.

3. „Eroica”, III symfonia Es-dur Beethovena, była poświęcona Bonapartemu, gdyż artysta widział w nim symbol republikańskiej wolności i przywódcę ludu. Dowiedziawszy się o koronacji Napoleona na cesarza, Beethoven zniszczył dedykację i poświęcił symfonię „pamięci wielkiego człowieka”.

4. Do najstarszych znanych polskich instrumentów muzycznych trzeba zaliczyć ligawkę — długą drewnianą trąbę, oraz gęśle. O, pierwszej wspomina arabski podróżnik po Polsce Al Becri, pisząc o używanym wśród Słowian instrumencie dętym, którego długość przechodzi 2 łokcie. Gęśle pochodzące z wczesnego średniowiecza wykopano w Gdańsku.

5. Ignacy Paderewski, znakomity pianista, pracował dla Polski w okresie I wojny światowej, był jej przedstawicielem na kongresie wersalskim. W 1919 r. przez 10 miesięcy sprawował funkcje premiera w polskim rządzie koalicyjnym. Dopiero w 1922 r. zaczął ponownie koncertować. Zamieszkał na stałe w Szwajcarii. Zmarł w styczniu 1941 r. w Stanach Zjednoczonych.

6. „Marsylianka”, pieśń rewolucyjna, która stała się francuskim hymnem narodowym, została skomponowana w 1792 r. dla armii reńskiej przez oficera Rouget de Lisle’a. Do Paryża zaniosła ją grupa młodych wojskowych z Marsylii, którzy wyruszyli, aby zdetronizować króla. „Pieśń wojenna armii Renu“ zyskała ogromną popularność wśród rewolucjonistów i zmieniono jej nazwę na „Marsyliankę“.

7. Neron rozpoczął swoje panowanie od zamordowania matki i żony. Czy jednak sam podpalił Rzym w 64 r., tak jak mu to przypisują późniejsi historycy, nie jest rzeczą pewną. Prawdopodobne natomiast są wersje, że stał na balkonie swojego pałacu w czasie pożaru i przy dźwiękach liry śpiewał lament Priama nad płonącym Ilium.

8. Pieśń Nibelungów, niemiecka epopeja z drugiej połowy XII w., opiewająca czyny bohatera Zygfryda i burgundzkiej Krymhildy, posłużyła Ryszardowi Wagnerowi za temat cyklu operowego „Pierścień Nibelunga”. który powstał w latach 1851—1874. Także i inne legendy starogermańskie były źródłem natchnienia dla tego wielkiego kompozytora, twórcy nowej formy: dramatu muzycznego.

9. Słowa „Międzynarodówki” napisał w 1871 r. Eugeniusz Pottier, uczestnik walk Komuny Paryskiej. a melodię skomponował Adolf Degeyter. Na międzynarodowym kongresie robotniczym zwołanym do Paryża w setną rocznice zdobycia Bastylii uznano ja za hymn robotniczy (1889 r.). W czasie tegoż kongresu uchwalono uznać dzień 1 maja za robotnicze święto.

10. Michał Kazimierz Ogiński, hetman wielki litewski, należał do grona oświeconych magnatów epoki stanisławowskiej. Był wielkim miłośnikiem muzyki. Utrzymywał w Słonimiu dobra orkiestrę, udoskonalił mechanizm harfy, co posłużyło Francuzowi Erardowi do konstrukcji harfy pedałowej. Napisał także kilka polonezów.