Podanych tu ludów trzeba szukać nie tylko w Europie, ale i na innych kontynentach: w Azji, Afryce, Ameryce. Występują w różnych czasach i różną odgrywają rolę w historii. Jedne spełniły misję cywilizacyjną, inne niosły z sobą zniszczenie. Jedne pozostawiły po sobie zabytki sztuki i architektury, a z wykopalisk możemy sądzić o wysokim poziomie kultury ich codziennego życia, inne zaś nie osiągnąwszy tego stopnia rozwoju zostały wyniszczone lub rozpłynęły się w masie obcej pochodzeniem ludności. Aby odpowiedzieć na te pytania, trzeba przypomnieć sobie i historię starożytną, i wędrówki ludów, i średniowieczne dzieje Polski, i… Zresztą sami zobaczycie.
1. Jadźwingowie
2. Etruskowie
3. Wołosi
4. Lutycy
5. Wikingowie
6. Hetyci
7. Maurowie
8. Hunnowie
9. Fenicjanie
10. Aztekowie
Odpowiedzi:
1. Jadźwingowie, szczep pruski osiadły na Podlasiu, wystąpili na widowni dziejowej na przełomie XII i XIII w. Zajmowali się myślistwem i rybołówstwem. Nie utworzyli własnego państwa, lecz napadali pograniczne ziemie Mazowsza i Rusi. Ostatni napad Jadźwingów na ziemię lubelską w 1282 r. zakończył się wielką klęską zadaną im przez Leszka Czarnego. Odtąd zniknęli z kart historii.
2. Etruskowie przybyli do Italii z Małej Azji i około 1000 roku p.n.e. osiedlili się w dzisiejszej Toskanii. Tworzyli między sobą luźne związki dla wspólnych celów politycznych i nie posiadali silnej władzy centralnej. Rządzili u nich królowie, a ludność dzieliła się na możną szlachtę i ludność poddańczą, która uprawiała jej grunty. Mieli wysoko postawione rolnictwo i rozwinięte rzemiosło metalowe.
3. Wołosi był to lud pasterski ocalały po niedostępnych górach od gór Pindus do Karpat Siedmiogrodzkich, wywodzący się z gockiej i trackiej ludności miejscowej. Zeszli z czasem z gór i bardzo szybko rozrodzili się najpierw na Wołoszczyźnie, później na Mołdawii. Pasterze wołoscy zawładnęli górami. Zakładali wsie na prawie wołoskim, dotarli aż do Polski i Moraw.
4. Lutycy (Wilcy, Weletowie), szczep dawnych Słowian zachodnich, zamieszkiwali ziemie między dolną Odrą a Łabą. Odznaczali się odwagą i długo bronili się przeciwko zalewowi niemieckiemu. Podbici zostali dopiero w połowie XII w. przez Albrechta Niedźwiedzia, po założeniu Marchii Brandenburskiej.
5. Wikingowie były to skandynawskie ludy morza, występujące także pod nazwą Waregów i Normanów. Pomiędzy VIII a X wiekiem opuszczali swoje siedziby i na małych zwinnych statkach docierali do obcych wybrzeży, a także daleko w głąb lądu. Pojawili się nawet na Morzu Śródziemnym, Dnieprem dopłynęli nad Morze Czarne. U ujścia Sekwany założyli księstwo Normandii.
6. Hetyci — starożytny lud, który w XX wieku p. n. e. stworzy! państwo we wschodniej części Azji Mniejszej — w swoich podbojach dotarli do Babilonu i wojowali z Egiptem. Rozkwit ich potęgi przypada na wiek XIV p. n. e. Zbadanie języka i pisma Hetytów zawdzięczamy Czechowi Fryderykowi Hroznemu, który też wykazał jego przynależność do grupy języków indoeuropejskich.
7. Maurowie — lud północno-afrykański. Niegdyś Maurami nazywano mieszkańców Gór Atlasu, a po podbiciu tej krainy w VII w. przez Arabów—ludność powstałą ze zmieszania się Arabów z Maurami. Po 711 r. nazwę tę nadawano wszystkim mahometańskim zdobywcom Hiszpanii. Później część z nich wróciła do Afryki, część zaś pozostała na Półwyspie Pirenejskim i nosi nazwę Morysków.
8. Hunnowie, lud azjatycki, zagrażali początkowo napadami północno-zachodnim granicom Chin. Około roku 350 n. e. zaczęli napierać na ludy germańskie, podbili Alanów, Wizy- i Ostrogotów i osiedli pomiędzy Wołgą a Donem. Ich wódz Attyla w połowie V w. stworzył potężne państwo na obszarach od Morza Kaspijskiego po Ren i Dunaj i dotarł pod Paryż. Państwo Attyli upadło po jego śmierci.
9. Fenicjanie, lud pochodzenia semickiego, zamieszkiwali w drugim tysiącleciu p. n. e. wschodnie wybrzeża Morza Śródziemnego. Głównymi ich miastami były Tyr i Sydon. Nie byli narodem wynalazców, ale za to doskonałymi kupcami i żeglarzami. Postawili wysoko sztukę budowania okrętów. Nad Morzem Śródziemnym zakładali swoje kolonie, m. in. słynną Kartaginę.
10. Aztekowie—lud, który nadciągnął z północy— około 1300 r. zdobyli Meksyk i utworzyli tam potężne państwo. Posiadali wysoko rozwiniętą kulturę, rozbudowane rzemiosło i handel, posługiwali się pismem obrazkowym i mapami. Zachowały się ruiny ich monumentalnych pałaców i świątyń. Opanowanie Meksyku przez Corteza w pierwszej połowie XVI w. położyło kres państwu Azteków i ich kulturze.
