PIERWSZY, PIERWSZA…?

PIERWSZY, PIERWSZA…?

Bieg historii toczy się nieprzerwanie. Narastają w nim coraz to nowe elementy. Jednostkowe fakty, zda się niepowtarzalne, stają się pierwszym ogniwem długiego łańcucha następnych. Bolesław Chrobry koronował się np. na króla polskiego. Za pierwszą koronacją poszły dalsze, aż po wiek XVIII. Na czele nowo powstałych państw stawali książęta łub królowie, zapoczątkowujący jakąś dynastię. Poszukajcie w pamięci tych pierwszych w szeregu kolejnych, następnych zjawisk. Zwykle zresztą tak bywa, że ten pierwszy fakt, jeśli da się go stwierdzić, wbija się lepiej w pamięć niż te, które po nim nastąpiły.

1. Triumwirat w Rzymie

2. Cesarz rzymski narodu niemieckiego

3. Wyprawa krzyżowa

4. Król koronowany w Krakowie

5. Podróż naokoło świata

6. Wolna elekcja w Polsce

7. Gazeta polska

8. Spisek niepodległościowy po upadku Rzeczypospolitej

9. Król zjednoczonych Włoch

10. Prezydent Polski

Odpowiedzi

1. W roku 60 p. n. e. zawarli między sobą porozumienie trzej wybitni mężowie stanu celem zagarnięcia władzy w państwie rzymskim. Byli to: Cezar, najwybitniejszy ówczesny wódz, Pompejusz — najzręczniejszy polityk, i słynny ze swoich bogactw Krassus. Triumwirowie stali się panami Rzymu. Pierwszy triumwirat zakończył się dyktaturą Cezara.

2. Cesarstwo zachodnie rzymskie upadło w 476 r. pod naporem wędrówki ludów. Wznowił je 500 lat później król Niemiec Otto I, zwany Wielkim. Po złamaniu buntu książąt niemieckich i opanowaniu Włoch w roku 962 koronował się w Rzymie, przybierając tytuł cesarza rzymskiego narodu niemieckiego.

3. Wyprawami krzyżowymi nazywamy szereg ekspedycji wojskowych, organizowanych od XI do XIII w. przez Europę feudalną przeciw muzułmańskiemu Wschodowi. Na pierwszą (1096—1099) złożyły się dwie wyprawy: ludowa, którą rozgromili Turcy, kiedy się przeprawiła przez Bosfor, i rycerska, zakończona założeniem feudalnego królestwa jerozolimskiego.

4. Pierwotnie miejscem koronacyjnym królów polskich było Gniezno. Władysław Łokietek, zjednoczywszy państwo polskie po okresie rozbicia dzielnicowego, koronował się w Krakowie w 1320 r. Odtąd wszyscy monarchowie polscy, z wyjątkiem Stanisława Augusta, w krakowskiej katedrze otrzymywali koronę królewską.

5. W 1519 r. Ferdynand Magellan, Portugalczyk w służbie hiszpańskiej, wyruszył na wyprawę w kierunku zachodnim, opłynął Amerykę Południową i dotarł do Filipin, gdzie zginął. Towarzysze jego po trzechletniej podróży, opłynąwszy Afrykę, wrócili do Hiszpanii. Kulistość ziemi została w ten sposób doświadczalnie stwierdzona.

6. Pierwsza wolna elekcja odbyła się w Polsce w 1573 r. po śmierci ostatniego Jagiellona, Zygmunta Augusta. W myśl projektu Jana Zamoyskiego elekcji dokonywano viritim, czyli że każdy szlachcic miał prawo głosu. Zgromadzona tłumnie pod Warszawą szlachta, z przewagą katolickich Mazowszan, dokonała wyboru francuskiego księcia Henryka Walezego.

7. Pierwsza gazeta polska „Merkuriusz Polski”, regularnie pojawiający się tygodnik, wychodziła w 1661 r. najpierw w Krakowie, a potem w Warszawie. Wydawcą jej był Jan Aleksander Gorczyn, który posiadał przywilej wydawania gazety z zastrzeżeniem, aby nikt nie ważył się „Merkuriuszów“ przedrukowywać ani przedrukowanych sprzedawać. Wszystkich numerów wyszło 40.

8. Po upadku Rzeczypospolitej pierwszy tajny spisek zorganizował na przełomie lat 1796—1797 Franciszek Gorzkowski. Za warunek oswobodzenia Polski uważał obalenie szlachty. Domagał się zniesienia niewoli ludu. Prowadził agitację wśród chłopów. Aresztowany przez Austriaków, został skazany na karę śmierci, którą mu zamieniono na wygnanie z granic Austrii.

9. Włochy na początku XIX w. dzieliły się na szereg drobnych państewek bądź niezależnych, bądź znajdujących się pod panowaniem Austrii. Patrioci włoscy dążyli do zjednoczenia kraju. Ogniskiem narodowego ruchu włoskiego stał się Piemont. W 1861 r. zebrał się pierwszy parlament z całej Italii i ogłosił królem Wiktora Emanuela z dynastii sardyńsko-piemonckiej.

10. Pierwszym prezydentem Polski po odzyskaniu niepodległości został wybrany Gabriel Narutowicz, profesor politechniki w Zurychu, wybitny inżynier w zakresie hydrotechniki i elektryfikacji. Po I wojnie wrócił do kraju. Był ministrem robót publicznych. 9 grudnia 1922 r. został obrany prezydentem, a 16 grudnia zginął z ręki mordercy.